Projekt rządowy
W dniu 4 września 2013r. premier Donald Tusk przedstawił rządową koncepcję zmian zasad funkcjonowania Otwartych Funduszy Emerytalnych. Założenia tych zmian dotyczą przede wszystkim:
- Przejęcia przez ZUS wszystkich obligacji Skarbu Państwa znajdujących się obecnie w portfelach OFE,
- Dobrowolności wyboru przez obywateli, czy chcą pozostać w OFE czy przenieść się do ZUS,
- Przymusowego stopniowego transferu aktywów zgromadzonych przez obywateli w OFE do ZUS w ciągu ostatnich 10 lat życia zawodowego przed przejściem na emeryturę.
Monitorując procesy legislacyjne i zamierzenia rządu w zakresie funkcjonowania rynku kapitałowego Stowarzyszenie Emitentów Giełdowych prowadzi szczegółowe analizy ryzyk wynikających z przyjętych przez Rząd rozwiązań w sprawie OFE.
Zobacz więcej
Należy podkreślić, że zaproponowane rozwiązanie może podlegać dalszym modyfikacjom, w szczególności podczas prac parlamentarnych może zostać przeforsowany wariant pełnej dobrowolności wyboru pomiędzy ZUS i OFE, co doprowadziłoby do przesunięcia pakietów akcji spółek notowanych na GPW posiadanych obecnie przez Otwarte Fundusze Emerytalne na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – jeżeli nie w całości, to w znacznej części i spowodowałoby istotne zmiany struktury właścicielskiej wielu spółek notowanych na GPW. Konsekwencją tego byłby nie tylko wpływ na rynek kapitałowy, wycenę spółek, ale przede wszystkim na zarządzanie spółkami i sposób realizacji uprawnień właścicielskich.
Zdaniem SEG wśród ryzyk, które wiążą się bezpośrednio z procesem zmian dotyczących OFE wskazać należałoby:
- W przypadku przyjęcia rozwiązania zaproponowanego przez rząd - konieczność znaczącej restrukturyzacji portfeli posiadanych przez OFE – co oznaczać będzie częściową wyprzedaż przez OFE akcji posiadanych obecnie. Skutkiem tej podaży stanie się spadek wyceny akcji i związane z tym także ryzyko wrogich przejęć.
- W przypadku wprowadzenia w ramach prac parlamentarnych zasady pełnej dobrowolności wyboru ZUS/OFE:
- Nacjonalizację spółek poprzez przejęcie portfeli OFE przez podmioty bezpośrednio, lub pośrednio zależne od Skarbu Państwa,
- Pojawienie się nowego znaczącego akcjonariusza powiązanego ze Skarbem Państwa mającego istotny wpływ na procesy podejmowania decyzji w Spółce,
- Zwiększoną ekspozycję na wrogie przejęcie w rezultacie obniżenia wyceny akcji spowodowanej pojawieniem się nowego znaczącego akcjonariusza, który może wyprzedawać przejęte akcje spółek dla zrealizowania określonych przychodów finansowych w krótkim horyzoncie czasu, względnie z uwagi na konieczność uniknięcia ogłaszania wezwań wynikających z przepisów chroniących akcjonariuszy mniejszościowych.
Stanowisko SEG
Analizując możliwe warianty rozwoju sytuacji w sprawie przygotowywanych zmian w systemie funkcjonowania OFE – SEG zwraca uwagę na wiele potencjalnych ryzyk dla rynku i poszczególnych spółek wynikających z ewentualnego przesunięcia w przyszłości pakietów akcji spółek notowanych na GPW posiadanych obecnie przez Otwarte Fundusze Emerytalne na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS).Stowarzyszenie Emitentów Giełdowych (SEG) zrzeszające spółki notowane na GPW prowadzi szereg działań w tej sprawie prezentując ewentualne zagrożenia dla rynku, wartości spółek i ładu korporacyjnego.
Zobacz więcej
W ocenie SEG konsekwencjami przyjętych rozwiązań będzie bowiem stopniowe obniżanie aktywów OFE, a w rezultacie także spadki notowań spółek na GPW w wyniku jednoczesnego spadku popytu ze strony OFE, jak i (w przypadku przyjęcia zasady pełnej dobrowolności) nadmiernej podaży akcji spółek zbywanych przez nowego właściciela ze względu na bieżące potrzeby finansowe budżetu państwa.
Całkowita likwidacja części obligacyjnej oznaczać będzie także w konsekwencji pełną likwidację OFE w dłuższej perspektywie. Pozbawione obligacji skarbowych OFE będą dysponować portfelami aktywów wysokiego ryzyka (przy obecnej strukturze portfeli 68% byłoby ulokowane w akcje) i przy okazji kolejnego kryzysu staną się ofiarami wahań notowań akcji, co z pewnością zostanie wykorzystane przez polityków do ich pełnej likwidacji i sięgnięcia po pozostałą część portfeli inwestycyjnych OFE.
Negatywne konsekwencje tego scenariusza działań znajdą swój wyraz nie tylko w obszarze korporacyjnym spółek, ale również w wymiarze makro dotyczącym:
- całej gospodarki,
- funkcjonowania Giełdy papierów Wartościowych,
- wyceny i sprawności działania Spółek notowanych na GPW,
- funkcjonowania Otwartych Funduszy Emerytalnych,
- bezpieczeństwa przyszłych emerytur.
Współpraca SEG z innymi instytucjami
SEG aktywnie działa w sprawie zagrożeń wynikających z przyjętych przez rząd rozwiązań. Już w dniu 13 sierpnia 2013 roku Stowarzyszenie Emitentów Giełdowych wraz z czterema innymi instytucjami samorządowymi tj. Izbą Domów Maklerskich, , Związkiem Maklerów i Doradców, Polskim Stowarzyszeniem Inwestorów Kapitałowych i Stowarzyszeniem Inwestorów Indywidualnych zaapelowało do rządu o wypracowanie takich rozwiązań dotyczących Otwartych Funduszy Emerytalnych (OFE), które nie będą prowadzić do destabilizacji polskiego rynku kapitałowego i ograniczenia finansowania rozwoju polskich firm przez krajowy kapitał. Zgodnie ze wspólną oceną tych organizacji:
- OFE - dzięki pieniądzom ze składek emerytalnych wszystkich Polaków - finansują inwestycje polskich firm, są fundamentem rozwoju rynku kapitałowego i Giełdy w Warszawie, wspierają akcję kredytową, a tym samym pobudzają wzrost gospodarczy i zatrudnienie w Polsce.
- Likwidacja OFE zredukuje rynek kapitałowy, ograniczy krajowym firmom dostęp do kapitału i zwiększy w skali makro ryzyko finansowania firm.
Zobacz więcej
W ramach przygotowywanego wspólnego stanowiska SEG zaproponował 4 rekomendacje dotyczące przyszłych działań związanych z OFE, które zostały zaakceptowane przez wszystkich członków koalicji:
- Przyjęte ostateczne rozwiązania powinny mieć charakter systemowy i odnosić powinny się kompleksowo do systemu emerytalnego, nie zaś tylko do II filara.
- Należy odrzucić formułę dobrowolności uczestnictwa w OFE, gdyż możliwość praktycznie dowolnego zdefiniowania zasad dobrowolności prowadzić może do transferu praktycznie wszystkich środków z OFE do ZUS.
- Elementem portfeli inwestycyjnych OFE muszą pozostać (pomimo ewentualnego fizycznego transferu tych aktywów do ZUS) instrumenty dłużne odpowiadające swojej strukturze dzisiejszym obligacjom Skarbu Państwa – dla uzyskania odpowiedniej stabilności wartości portfeli OFE. Forma tych instrumentów dłużnych (np. obligacje emerytalne, lokata w ZUS) i sposób rozliczeń powinny stać się przedmiotem prac ekspertów. Pozostawienie w portfelach OFE jedynie akcji wystawi wartość tych portfeli na ogromne ryzyko wynikające z wahań kursów na rynku giełdowym i stanie się tylko krokiem pośrednim na drodze do całkowitej likwidacji OFE, jako elementu systemu emerytalnego.
- Przejęcie przez ZUS (lub inny publiczny podmiot) akcji znajdujących się obecnie w portfelach OFE stanowić będzie jednoznaczne zagrożenie dla stabilności rynku kapitałowego, jako że jego efektem mogą być dramatyczne spadki kursów w wyniku nadmiernej podaży papierów wartościowych.
Rekomendacje dotyczące Reformy Kapitałowego Systemu Ubezpieczeń Społecznych dla utrzymania zdolności polskiego rynku kapitałowego do finansowania polskich przedsiębiorstw
Wpływ reformy OFE na polski rynek kapitałowy - Analiza SEG
Działania SEG na rzecz spółek
Badając potencjalne konsekwencje wprowadzenia opcji pełnej dobrowolności SEG przeanalizowało dane dotyczące zaangażowania OFE w poszczególne spółki, tak aby oszacować skalę potencjalnej nacjonalizacji. Na podstawie przeprowadzonych przez SEG symulacji potencjalnych zmian struktury właścicielskiej wyraźnie widać, że możemy mieć do czynienia de facto z nacjonalizacją prywatnych spółek poprzez przejęcie przez Skarb Państwa (za pośrednictwem podmiotów od niego bezpośrednio lub pośrednio zależnych) wiodących lub nawet większościowych pakietów akcji.
Stowarzyszenie skierowało do 72 spółek zagrożonych nacjonalizacją specjalne pisma wskazujące na takie ryzyko oraz zapraszające do kontaktu celem dostosowania wypracowanych przez SEG rozwiązań do potrzeb danych emitentów.
Zobacz więcej
Na podstawie zebranych przez SEG informacji dotyczących akcji spółek znajdujących się w portfelach OFE według stanu na dzień 31 grudnia 2012r. ewentualne przejęcie tych akcji przez ZUS lub innych podmiot zależny od Skarbu Państwa spowodowałoby następujące zmiany w strukturze akcjonariatu 72 spółek:
1. Przekroczenie zaangażowania ZUS lub Skarbu Państwa poziomu 25% dotyczy 72 spółek o wartości ok. 320 mld zł, w tym:
- 60 spółek o wartości blisko 86 mld zł, w których obecnie Skarb Państwa nie jest istotnym akcjonariuszem, w tym:
- 36 spółek o wartości 50 mld zł, w których Skarb Państwa stanie się głównym akcjonariuszem;
2. Przekroczenie 33% dotyczy 41 spółek o wartości 286 mld zł, w tym:
- 29 spółek o wartości 53 mld zł w których obecnie Skarb Państwa nie jest akcjonariuszem, w tym 27 spółek
- wartości 46 mld zł, w których Skarb Państwa stanie się głównym akcjonariuszem.
3. Przekroczenie 50% dotyczy 15 spółek o wartości 208 mld zł, w tym:
- 6 spółek o wartości 10 mld zł w których obecnie Skarb Państwa nie jest akcjonariuszem i stanie się akcjonariuszem dominującym.
4. Przekroczenie 66% – dotyczy 6 spółek o wartości 72 mld zł, w tym:
- 3 spółek o wartości 5 mld zł w których obecnie Skarb Państwa nie jest akcjonariuszem.
Rekomendacje SEG
Mając na względzie potencjalny wpływ na standardy obowiązujące na polskim rynku kapitałowym SEG rekomenduje podjęcie działań mających na celu przygotowanie spółek na ryzyka związane z wrogim przejęciem poniżej wartości spółki (wskutek obniżenia notowań w wyniku wyprzedaży akcji) oraz przejęciem portfeli OFE przez ZUS. W tym celu Stowarzyszenie Emitentów Giełdowych wspólnie z renomowanymi międzynarodowymi kancelariami przygotowało scenariusz działań, których głównym zadaniem jest ochrona Spółki przed negatywnymi skutkami ziszczenia się opisanych powyżej scenariuszy. Materiały przygotowane przez SEG są do dyspozycji spółek, które będą chciały dokonać analizy ryzyk związanych ze zmianą struktury właścicielskiej i będą chciały przygotować się do nadchodzących zmian.
W dniu 10 października 2013 roku udostępniony został projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych wraz z uzasadnieniem, które satało się przedmiotem analizy SEG.
Projekt ustawy
Uzasadnienie
Stowarzyszenie Emitentów Giełdowych wraz z Izbą Domów Maklerskich, Związkiem Maklerów i Doradców, Polskim Stowarzyszeniem Inwestorów Kapitałowych oraz Stowarzyszeniem Inwestorów Indywidualnych wspólnie, jako Koalicja na Rzecz Rynku Kapitałowego przygotowało kolejne stanowisko odnosząc się do projektu Ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych (dalej: „OFE”) z dnia 10 października 2013 r.
Instytucje te wspólnie zajęły stanowisko, że proponowane zmiany będą skutkować marginalizacją filaru kapitałowego systemu emerytalnego, a w przyszłości jego likwidacją. Marginalizacja filaru kapitałowego istotnie ograniczy wielkość kapitałów dostępnych na inwestycje rozwojowe w Polsce, a przez to zmniejszy potencjał wzrostu gospodarczego Polski oraz wielkość zatrudnienia.
We wspólnym stanowisku podkreślono, że nie zostały uwzględnione rekomendacje środowiska rynku kapitałowego dotyczące:
- Systemowego charakteru rozwiązań dotyczących systemu emerytalnego.
Rozwiązania zaproponowane w ustawie nie mają charakteru w pełni systemowego, nie odnosząc się kompleksowo do całej struktury systemu zabezpieczenia emerytalnego. Propozycje nie obejmują żadnych zmian w funkcjonowaniu I filaru, zaś propozycje dotyczące III filaru choć kierunkowo właściwe, są jedynie korektą obecnych rozwiązań, nie oferującą szansy na istotny wzrost środków zgromadzonych w ramach III filaru.
zobacz więcej
- Powszechności uczestnictwa w OFE, a nie „dobrowolności”.
Zgodnie z naszymi obawami, „dobrowolność” została w projekcie ustawy zdefiniowana w sposób, który zwiększa prawdopodobieństwo zmarginalizowania OFE. Wskazujemy, że tak zdefiniowana „dobrowolność” jest też w sprzeczności z jednym z głównych kryteriów zmian wymienionych w „Przeglądzie Funkcjonowania Systemu Emerytalnego”, jakim jest „zachowanie powszechności obecnego systemu”. Dodatkowo, wprowadzenie przymusu stopniowego transferu środków do ZUS na 10 lat przed emerytura (tzw. suwak) stanowi zaprzeczenie istoty filaru kapitałowego systemu emerytalnego.
Podkreślono także, że zaproponowany w projekcie ustawy zapis o zakazie promowania OFE – będzie miał istotny wpływ na proces wyboru obywateli w ramach „dobrowolności” i jest elementem nierównowagi konkurencyjnej pomiędzy OFE i ZUS – zwłaszcza w sytuacji, gdy w projekcie ustawy przyjęto zasadę, że wobec braku decyzji nastąpi przesunięcie do ZUS.
- Pozostawienia w OFE instrumentów dłużnych odpowiadających w swojej strukturze dzisiejszym obligacjom Skarbu Państwa.
Według instytucji rynku kapitałowego w zakresie działania OFE pozostać powinny papiery dłużne w nowej formule. Papiery dłużne muszą być uwzględniane w portfelu inwestycyjnym OFE dla zapewnienia stabilizacji wartości portfeli inwestycyjnych OFE w sytuacji wahań indeksów na rynkach światowych.
Rekomendacje dotyczące Reformy Kapitałowego Systemu Ubezpieczeń Społecznych dla utrzymania zdolności polskiego rynku kapitałoweg
Uwagi dotyczące projektu zmiany ustawy
Artykuł SEG w Parkiecie
Artykuł SEG w Parkiecie
Komunikat prasowy - Wpływ reformy OFE na rynek kapitałowy
Stowarzyszenie Emitentów Giełdowych włączyło się proces konsultacji społecznych w sprawie projektu ustawy z dnia 9 października 2013r. o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych.
Pismem z dnia 23 października 2013r. przekazane zostały przez SEG na ręce Ministra Pracy i Polityki Społecznej Pana Władysława Kosiniak-Kamysza uwagi dotyczące przedmiotowego projektu.
Dotyczyły one w szczególności następujących kwestii:
1. Sprzeciwu SEG wobec przyjętego w projekcie przedmiotowej ustawy trybowi dobrowolności z trzech zasadniczych powodów:
- Proponowana w projekcie dobrowolność wyboru pomiędzy OFE a ZUS jest sprzeczna z nakładanym jednocześnie obowiązkiem na obywateli pozostania w nowym systemie emerytalnym,
- Przyjęcia domyślnego wyboru ZUS wobec braku podjęcia przez obywatela decyzji w przedmiotowej sprawie. Przy braku decyzji sytuacja obywatela powinna pozostać bez zmian, czyli powinien on pozostać w OFE,
- Zasada dobrowolności jest zniekształcana poprzez łamanie zasad uczciwej konkurencji wynikające z wprowadzonych przez ustawę zapisów zakazujących promowania OFE.
zobacz więcej
2. Braku zgody na przeniesienie części obligacyjnej OFE do ZUS. Stanowisko to wynika z dwóch fundamentalnych przesłanek:
- Przesunięcie obligacji do ZUS spowoduje radykalny wzrost ryzyka, jakim będą obarczone portfele OFE. Każde zachwianie koniunktury na giełdzie spowoduje wahania wyceny portfeli OFE, których rezultatem będzie masowy odpływ obywateli z OFE,
- Dzisiejsze obligacje Skarbu Państwa w portfelach OFE powinny być zastąpione „lokatą” w ZUS w celu wyłączenia ich wartości z obszaru długu publicznego (szczegółowe propozycje w załączniku).
3. Zaproponowana w projekcie ustawy koncepcja tzw. suwaka zakładającego stopniowe przesuwanie portfeli obywateli z OFE do ZUS w okresie 10 lat przed przejściem na emeryturę jest szkodliwa i de facto prowadzić będzie do likwidacji OFE w okresie najbliższych lat ze względu na wynikający z niej ujemny przepływ środków z OFE do ZUS. Dlatego też Stowarzyszenie postuluje:
- Zastąpienie tego rozwiązania zasadą wielofunduszowości OFE – w ramach której każdy obywatel w dowolnym momencie swojego życia zawodowego będzie mógł wybierać OFE o innym profilu ryzyka swojego portfela,
- Brak jest całkowicie uzasadnienia dla przyjętego w projekcie ustawy okresu 10 lat przed emeryturą. Wydaje się to zbyt długi okres i nie poparty żadną dodatkową analizą historyczną,
- Postulujemy przygotowanie i przedstawienie analizy wiekowej obywateli wchodzących w okres składkowy oraz wchodzących w okres 10 lat przed emeryturą dla zobrazowania przepływów pomiędzy OFE i ZUS wynikających z przyjętej zasady tzw. suwaka.
Uwagi dotyczące projektu zmiany ustawy
W dniu 10 grudnia 2013 roku odbyło się posiedzenie Komisji Senackiej w sprawie projektu ustawy przyjętej przez Sejm, w której uczestniczył ekspert SEG. Przedstawił on stanowisko SEG w przedmiotowej sprawie, zwracając uwagę na niebezpieczeństwa związane z proponowaną ustawą oraz wskazał na konieczne korekty w tej ustawie. Komisja Senacka zarekomendowała Senatowi przyjęcie ustawy bez zmian.
